1379

LIN3 65

Reza Kazemian

جهت دهنده هاي زبان فارسي در دستور تعاملي

دكتري

1404/06/11

116 p .

Dr. Mohammad Amouzadeh

Dr. Bernd Heine , Dr. Hadaegh Rezaei

دستور تعاملي , عناصر تعاملي , جهت دهنده‌ها , كاربردچندگانه , دستوري شدگي

This thesis studies Persian directives within the framework of Interactive Grammar (IG) (Heine, 2023), aiming to categorize an‎d analyze their diverse types. While IG furnishes valuable tools for examining interactives, its current architecture proves insufficient to accommodate the breadth of Persian directives. To bridge this lacuna an‎d augment IG’s cross-linguistic generalizability, this study posits a taxonomy that bifurcates Persian directives into primary an‎d secondary categories, with the latter further subdivided into imperative-derived, adverb/adjective-derived, vocative-derived, an‎d nominal directives. A novel perspective is also offered on Persian double-verb imperatives, challenging traditional interpretations of serial verb constructions to illuminate their unique features an‎d functions. Methodologically, the study synthesizes pragmatic an‎d phono-pragmatic analyses, interrogating the interplay of prosodic parameters (duration, f0, an‎d intensity) with pragmatic functions. The multifunctional directive bebin (‘look’) serves as a paradigmatic case study. Its four core functions span: attention signal, discourse marker, interjection, an‎d directive. Empirical findings reveal a bidirectional interface between prosodic realization an‎d pragmatic intent; wherein prosodic cues disambiguate functional interpretations while pragmatic motivations influence prosodic realizations. The study also demonstrates a correlation between phonetic erosion an‎d grammaticalization, with highly grammaticalized functions exhibiting systematic phonetic reduction. Theoretical implications are further drawn from the problematization of functional polysemy, where the study introduces social meaning as a third semiotic stratum emergent from dyadic interactional dynamics. It critiques speaker-centric models of multifunctionality, advocating instead for a triadic framework that integrates both speaker an‎d hearer’s meaning, an‎d social-indexical meaning to resolve ambiguities in directive interpretation. This research yields dual contributions to linguistic theory an‎d applied computational pragmatics. For IG, it extends the model cross-linguistically an‎d taxonomically to accommodate larger datasets an‎d provide greater granularity in analysis. In computational domains, the proposed annotation scheme offers a replicable protocol for corpus-based pragmatic annotation thereby allowing to enhance natural language processing (NLP) systems’ capacity to model context-sensitive utterance interpretation.

عناصر تعاملي كه امروزه به عنوان يكي از اركان بنيادين زبان بشر شناخته مي‌شوند همواره نقشي هويت‌بخش در ساختار و كاركرد زبان داشته اند. همان‌گونه كه از نام آن‌ها برمي‌آيد، اين عناصر به طور عمده در بستر تعاملات انساني يافت مي‌شوند و به دليل اشتراكات ساختاري و كاركردي، مي‌توانند ذيل مجموعه‌اي واحد قرار گيرند. از ميان اين عناصر، جهت‌دهنده‌ها يكي از مهم‌ترين مقولات در دستور تعاملي به حساب مي‌آيند؛ عناصري كه علي‌رغم اهميت بنيادين‌شان، در زبان فارسي كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. از اين رو، پژوهش حاضر با هدف واكاوي و تحليل اين دسته از عناصر، با بهره‌گيري از الگوي توصيفي-تحليلي دستور تعاملي هاينه (2023)، به بررسي جهت‌دهنده‌هاي زبان فارسي پرداخته است. اگرچه چارچوب مورد استفاده ابزاري كارآمد براي شناسايي و طبقه‌بندي عناصر تعاملي به شمار مي‌آيد، اما تحليل داده‌هاي زبان فارسي نشان داده كه ساختار فعلي اين الگو قادر به تبيين و توصيف طيف متنوع جهت‌دهنده‌هاي فارسي نيست لذا اين پژوهش در راستاي رفع اين خلأ نظري و ارتقاي قابليت تعميم بين‌زباني دستور تعاملي، طبقه‌بندي جامع‌تري ارائه نموده است. در اين طبقه‌بندي، جهت‌دهنده‌ها به دو دسته اوليه و ثانويه تقسيم شده‌اند كه دسته دوم خود شامل جهت‌دهنده‌هاي برگرفته از امري‌ها، قيدها، ندايي‌ها و اسم‌ها مي‌شود. افزون بر اين، رويكردي نوين نسبت به امري‌هاي دوفعلي فارسي ارائه گرديد كه با نقد ديدگاه‌هاي سنتي درباره ساختارهاي فعلي متوالي، ابعاد كاربردشناختي و ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد آن‌ها را روشن مي‌سازد. از منظر روش‌شناختي، پژوهش حاضر با تلفيق تحليل‌هاي كاربردشناختي و آوايي-كاربردشناختي، به بررسي تعامل ميان مؤلفه‌هاي نوايي (نظير ديرش، فركانس پايه و شدت) و نقش‌هاي كاربردشناختي آن‌ها پرداخته است. به منظور تبيين دقيق‌تر اين تعامل، واژه «ببين» به عنوان نمونه‌اي شاخص از ميان انواع جهت‌دهنده‌هاي فارسي برگزيده شد؛ چرا كه اين واژه با دارا بودن كاربردهاي متنوع، به خوبي مي‌تواند پيوند دوسويه ابعاد آوايي و كاربردشناختي را نمايان سازد. يافته‌هاي اين رساله نشان مي‌دهد كه چهار كاربرد اصلي «ببين» (جهت‌دهنده‌اي، توجهي، اصواتي و نقش‌نمايي) همواره بر ويژگي‌هاي نوايي اثرگذار بوده و همچنين تغيير در اين ويژگي‌ها مي‌تواند به تغييرات كاربردشناختي منجر شود. علاوه بر اين، تحليل‌هاي آوايي انجام‌شده بيانگر وجود همبستگي معنادار ميان فرسايش آوايي و دستوري‌شدگي است؛ به گونه‌اي كه نقش‌هايي با درجه بالاتري از دستوري‌شدگي، كاهش آوايي بيشتري را تجربه مي‌كنند. اين مطالعه همچنين با بررسي چندمعنايي بافت‌محور و نقد رويكردهاي صرفاً گوينده‌محور، سطح سومي از معنا با عنوان «معناي اجتماعي» را مطرح مي‌كند تا بتواند كاربردهاي مبهم يا چالش‌برانگيز را نيز تبيين نمايد. در مجموع، مي‌توان براي پژوهش حاضر دو دستاورد اساسي متصور شد: نخست، ارتقاي چارچوب نظري دستور تعاملي از حيث كاركرد بين‌زباني و دسته‌بندي جهت‌دهنده‌ها كه امكان تحليل دقيق‌تر و پوشش داده‌هاي بيشتري را فراهم مي‌سازد؛ دوم، ارائه طرحي نوين براي برچسب‌گذاري پيكره‌اي كه مي‌تواند به عنوان الگويي تكرارپذير براي نشانه‌گذاري كاربردشناختي مبتني بر پيكره عمل كرده و به ارتقاي توانمندي سامانه‌هاي پردازش زبان طبيعي در مدل‌سازي تفسيرهاي حساس به بافت ياري رساند.

رضا كاظميان

991745003

زبانشناسي همگاني

زبان شناسي

141113

141114

5

141115

141116

141117

141118

141119

141120

141121

141122

141123

141124

Interactive Grammar , Interactives , Directives , Multifunctionality , Grammaticalization