24403

ARA3 114

دكتري

زبان و ادبيات عربي (پژوهش محور)

زبانهاي خارجي

1403/10/30

393 ص.

محمد خاقاني اصفهاني , سميه كاظمي نجف آبادي

معصومه ديانتي

قرآن كريم , زبان‌شناسي نقش‌گرا , نظريه نقش‌گرا , ساخت آغازگر , گفتمان پيامبران

زبان‌شناسان مسلمان و ادباي عرب از ديرباز به تعابير و اسلوب‌هاي قرآن كريم به منظور دستيابي به اسرار و معارف ژرف آن توجه ويژه كردهاند. نظر به اهميت لفظي و معنوي اين كتاب شريف، پژوهش حاضر به بررسي و توصيف چگونگي انتخاب آغازگر در گفتمان پيامبران و قوم ايشان، در چارچوب نظريه نقش‌گراي هاليداي (2004 م) كه يكي از مهم‌ترين رويكردهاي زبان‌شناسي ساخت‌گراست، پرداخته است. اين پژوهش به بررسي چگونگي ساخت آغازگر در متن گفتمان انبياء عليهم‌السلام و اقوام ايشان در قرآن كريم در چارچوب نظريه نقش‌گراي هاليداي مي‌پردازد و نقش انواع آغازگر را در تبيين هدف اين پيامبران و قوم ايشان و روشن شدن موضوع بحث بررسي مي‌كند؛ بدين منظور ابتدا گفت و‌گوهاي انبياء عليهم‌السلام و قوم ايشان در قرآن كريم شناسايي و سپس هر كدام از اين مجموعه آيات به عنوان يك گفتمان در نظر گرفته‌شده‌است و بعد از آن، بندها تفكيك و در هر بند آغازگر و پايان‌بخش، شناسايي و جدا شده‌است؛ آنگاه طبقه‌بندي بر اساس نوع آغازگر و نوع بند صورت گرفته و بسامد هر يك از انواع آغازگر در هر بخش به دست آمده و مورد تحليل قرار گرفته‌است. دستاورد پژوهش حاكي از آن است كه جملات خبري بر جملات امري غلبه دارند و علت آن را مي‌توان در اين دانست كه انبياء عليهم‌السلام، در گام نخست اسلوب موعظه را به كار برده‌اند؛ و از آنجايي كه طبع و سرشت آدمي از جملات امر و نهي _ و اگرچه كه به نفعش باشد_ غالبا گريزان است، در گام دوم اسلوب نصيحت را برگزيده اند، علاوه بر آن بسامد وقوع آغازگر مركب در هر دو گفتمان بيش از آغازگر ساده است كه حاكي از تمايل انبيا به بيان معاني پيچيده‌ و دقيق‌ است. همچنين، غلبه جملات بي‌نشان بر ديگر انواع جمله‌، بر تمركز بر معناي صريح و مستقيم در اين خطابات دلالت دارد. در مجموع، نتايج اين پژوهش حاكي از آن است كه انتخاب ساخت آغازگر در قرآن داراي دلالت‌هاي كاركردي عميقي است و تابع قوانين زباني دقيقي است كه ماهيت معاني مورد نظر را منعكس مي‌كند. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه زبان عربي، ضمن تبعيت از قوانين زباني كلي، ويژگي‌هاي ساختاري منحصر به فردي دارد كه آن را به ابزاري قدرتمند براي بيان تبديل كرده است.

: Holy Qur’an , Structural Linguistics , The Theory of Functional Systematic Grammar , Initiator Structure , discourse of Prophets

A Study of Thematic Structure in the Prophets discourse and their people in the Holy Quran (A Functional Approach)

زبان و ادبيات عربي

Muslim linguists and Arab literary scholars have long paid special attention to the expressions and styles of the Holy Quran in order to discover its deep secrets and knowledge. Considering the linguistic and semantic importance of this holy book, the present study investigates and describes how the initiators are selected in the discourse between the prophets and their people, within the framework of Hallidayʹs functional Systemic Grammar theory (2004), which is one of the most important structural linguistic approaches. This research has been written with the following fundamental question: How can the structure of the initiator in the discourse text between the prophets and their people in the Holy Quran be justified within the framework of Hollidayʹs functional grammar theory? And what role do the types of initiators play in explaining the purpose of these prophets and their people and clarifying the subject of discussion. To this end, the dialogues between the prophets and their people in the Holy Quran were first identified, and then each set of verses was considered as a discourse. Afterward, the clauses were separated, and in each clause, the initiator and terminator were identified and separated. Then, the classification was based on the type of initiator and the type of clause, and the frequency of each type of initiator in each section was obtained and analyzed. The findings of the research indicate that declarative sentences dominate imperative sentences, and the reason for this can be found in the fact that the prophets, in the first step, used the method of preaching; and since human nature is generally averse to imperative sentences, even if they are beneficial, in the second step, they chose the method of advice. In addition, the frequency of compound initiators in both discourses is more than simple initiators, which indicates the prophetsʹ tendency to express complex and precise meanings. Also, the dominance of unmarked sentences over other types of sentences indicates a focus on explicit and direct meaning in these addresses. In general, the results of this research indicate that the choice of the initiator structure in the Quran has deep functional implications and follows precise linguistic rules that reflect the nature of the intended meanings. This research shows that the Arabic language, while following general linguistic rules, has unique structural features that have made it a powerful tool for expression.

4