24252

PHI3 88

دكتري

فلسفه- فلسفه عصر جديد

ادبيات و علوم انساني

آذرماه 1403

148 ص.

رضا صادقي

فلسفه تكنولوژي , پراگماتيسم كلاسيك , لري هيكمن , جان ديويي

لري هيكمن، فيلسوف پراگماتيست آمريكايي، مي‌گويد پراگماتيسم كلاسيك در حوزه فلسفه تكنولوژي داراي توانايي‌هاي بالقوه‌اي است كه به فراموشي سپرده شده و متفكران اين حوزه آن را – شايد غير متعمدانه- ناديده گرفته‌اند. در اين ميان، بخصوص جان ديويي، فيلسوف پراگماتيست قرن نوزده، داراي فلسفه‌اي غني از مفاهيم مورد نياز در فلسفه تكنولوژي است كه نه تنها مي توان گفت از پيشگامان فلسفه تكنولوژي است بلكه همچنان از اين قابليت برخوردار است كه در تحليل پديده‌ تكنولوژي و رفع مشكلات جامعه تكنولوژيك مورد استفاده قرار گيرد. در اين نوشتار نسبت انديشه‌هاي هيكمن و پراگماتيسم مورد كاوش قرار گرفته و نشان داده شده است كه بهره‌گيري از مكتب پراگماتيسم كلاسيك براي ارائه فلسفه تكنولوژي به‌جا و درست است و نظر هيكمن كه مي‌گويد جعبه ابزار مفاهيم اين مكتب بالاخص فلسفه‌ي جان ديويي – شامل مفاهيمي هم‌چون تحقيق، روش كلي هوش، منطق و...- آن‌قدر متنوع و متكثر هست كه بتوان در فلسفه تكنولوژي از آن بهره گرفت، منطقي و قابل پذيرش است. از سوي ديگر، اين راي برگزيده شده است كه اگرچه نگاه پراگماتيسم كلاسيك به تكنولوژي تا حدودي خوش‌بينانه است و اگرچه مباني فلسفي آن را بايد مورد نقد و واكاوي جدي قرار داد اما در تحليل و تفسير چيستي تكنولوژي، و چگونگي تعامل با آن براي ساختن آينده‌اي بهتر حتما كارآمد خواهد بود. هيكمن بر اين باور است كه پراگماتيسم كلاسيك داراي فلسفۀ تكنولوژي توسعه‌يافته‌اي است كه برابر سنتي است كه تكنولوژي را خودبسنده و داراي ذاتي بيگانه با انسان تلقي مي‌كند. وي در بيان تفاوت بين تكنولوژي و تكنيك به عنصر شناخت توجه دارد و تكنولوژي را حاصل مداخلۀ تحقيق نظام‌مند در تكنيك مي‌داند. او با طرح مفهوم تكنولوژي طبيعي‌شده، تكنولوژي را به مثابۀ تحقيقي معرفي مي‌كند كه انسان دربارۀ تكنيك‌هاي موجود انجام مي‌دهد تا سازگاري با محيط خود را افزايش دهد و آن را متناسب با نيازهايش تغيير دهد. مطابق نظر هيكمن، فيلسوف مي‌تواند با استفاده از شيوه‌ها و ابزارهاي فلسفي، درك خود و افراد جامعه‌اش را از نحوهٔ پيوندِ ميان وجوه متنوع فرهنگ تكنولوژيك ارتقا دهد و تأثير معناداري بر جهان تكنولوژيكِ در حال تغيير داشته باشد. از آن‌جايي كه فلسفه تكنولوژي در ايران در دهههاي اخير بيش‌تر تحت تاثير منتقدان تكنولوژي مانند مارتين هيدگر، نيل پستمن، الول و... شكل گرفته است و جبرگرايي وجه غالب آن را تشكيل مي‌دهد لذا در نظرات متفكران اين عرصه، نوعي انفعال در برابر تكنولوژي ديده مي‌شود. در برابر، آشنايي با انديشه‌هاي هيكمن مي‌تواند به كنش‌گري فعالانه و توليد ايده‌هاي جديد و خلاق براي رفع مشكلات ايجاد شده ناشي از تكنيك منجر شود.

Classical Pragmatism , Philosophy of Technology , Larry Hickman , John Dewey

Larry Hickmanʹs philosophy of technology and its relation to pragmatism

فلسفه

Larry Hickman, an American pragmatist philosopher, says that classical pragmatism in the field of philosophy of technology has potential abilities that have been forgotten and the thinkers of this field have ignored it - perhaps unintentionally. In the meantime, especially John Dewey, the pragmatist philosopher of the nineteenth century, has a philosophy rich in concepts needed in the philosophy of technology, which can not only be said to be one of the pioneers of the philosophy of technology, but also has the ability to analyze the phenomenon of technology and solve problems of technological society to be used. In this article, the relationship between Hickmanʹs and Deweyʹs thoughts has been explored and it has been shown that using Deweyʹs thought to present the philosophy of technology is appropriate and correct, and the toolbox of his concepts is so diverse and numerous that it can be used in the philosophy of technology. On the other hand, this opinion has been chosen that although Deweyʹs criticism of the problems arising from the emergence of technology is not useful for the thinkers of this time and his thought in this area is too optimistic and although Deweyʹs philosophical foundations should be seriously criticized and analyzed but it will definitely be effective in analyzing and interpreting what technology is, its strengths and how to interact with it to build a better future.

5