24249

PHI2 482

كارشناسي ارشد

فلسفه و كلام اسلامي

الهيات و معارف اهل البيت(ع)

شهريورماه 1403

120 ص.

سيد مهدي امامي جمعه

نفيسه اهل سرمدي

بي‌كرانگي , عدم‌تناهي , واجب‌الوجود , ابن‌سينا , ملاصدرا , مكتب تفكيك

نوشتار حاضر به بررسي مفهوم بي‌كرانگي و عدم‌تناهي خداوند در نظام فكري ابن‌سينا، ملاصدرا و مكتب تفكيك مي‌پردازد. اين مفهوم رابطه‌ي مستقيمي با توحيد خداوند داشته و به‌مثابه زيربنا، شاكله‌ي هر جهان‌بيني توحيدي را تحت تأثير قرار مي‌دهد. آنچه در مكاتب توحيدي از جمله در مكتب ابن‌سينا، ملاصدرا و تفكيكيون مورد توجه است كوشش آن‌ها مبني بر زدودن حدود از ساحت حق‌تعالي است. در تفكر ابن‌سينا هرچند به‌طور مستقيم به خداي نامتناهي اشاره نشده‌است، اما آنچه در فلسفه‌ي او رخ داده و آن را نسبت به مكاتب گذشته متمايز مي‌كند، كوشش او براي اثبات واجب‌الوجود بالذات به‌عنوان موجودي بي‌نياز از غير است كه بر همين مبنا حدپذير از غير خود نيست. ردپاي اين تفكر و زدودن حدود از واجب‌الوجود در تمامي الهيات ابن‌سينا قابل مشاهده است. اوج اين تفكر در الهيات ملاصدرا و براساس اصالت وجود و وحدت وجود به منصه‌ي ظهور مي‌رسد. در جاي‌جاي فلسفه‌ي صدرا سخن از موجود نامتناهي بلكه فوق نامتناهي به‌ميان مي‌آيد و درحقيقت با تبيين مراتب وجود، عدم‌تناهي تصور روشن‌تر و تعريفي به مراتب ايجابي¬تر پيدا مي‌كند كه صدرا از طريق همين تصور از خداي نامتناهي، بخش‌هاي مختلف الهيات خود را نظم و انسجام مي‌بخشد. فلسفه‌ي صدرا تبييني از موجودي بي‌كران و صفات و ويژگي‌هاي آن مي‌دهد، كه از‌اين‌طريق به وحدت و توحيد خداوند نيز معنايي تازه‌ مي‌بخشد. امّا برخي از مكاتب از جمله مكتب تفكيك به‌خلاف ادعاي فلاسفه‌اي همچون ابن‌سينا و ملاصدرا با انتساب صفت عدم‌تناهي به خداوند مخالف‌ بوده و اعتقاد به خداي نامتناهي را برابر با شرك مي‌دانند. اين گروه معتقدند كه مفهوم نامتناهي مربوط به موجودات مقداري بوده و خداوند متعالي‌تر از آن است كه منتسب به متناهي و عدم‌تناهي باشد. با‌بررسي دقيق‌تر مشخص مي‌شود تفكيكيون در مباني خود خدايي را به تصوير مي‌كشند كه متباين با اشياء، بري از صفات آن‌ها و بسيار متعالي است. منباي اصلي چنين ادعايي به انكار عليّت در تفكر اهل تفكيك بازمي‌گردد. نكته¬ي حائز اهميت اين است كه گرچه اين گروه داعيه‌دار انكار عدم‌تناهي براي خداوند هستند، امّا صحبت از خدايي متعالي و مباين با ساير موجودات نشان از دغدغه‌ي تفكيكيون مبني‌بر اثبات خدايي است كه به‌‌خلاف مخلوقات محدود نبوده و از‌اين‌طريق حدود را از خداوند زدوده و در پي تبيين موجودي لاحد هستند.

Infinity , Boundlessness , Necessary Existence , Ibn Sina , Mulla Sadra , School of Tafkik

The infinite of God among Avicenna, Mulla Sadra and The school of segregation

فلسفه و كلام اسلامي

The following text examines the concept of God’s eternality and infiniteness within the intellectual frameworks of Ibn Sina, Mulla Sadra, and the Tafkik (separation) school. This concept is directly linked with ‘Tawhid’ (God’s Oneness) and is tantamount to the fundamental basis that influences any monotheistic worldview. Noteworthy in the monotheistic schools of thought, such as those of Ibn Sina, Mulla Sadra, and the Tafkikiyun (separationists), is their endeavor to remove any limitations on God Almighty. Even though the notion of an infinite God is not explicitly mentioned in Ibn Sina’s thought, what distinguishes his philosophy from other schools is his effort to prove a Necessary Existence that is independent of others. Therefore, the Necessary Existence cannot be limited by anything other than itself. The effort to remove limitations upon the Necessary Being is evident throughout Ibn Sina’s theology. This idea reaches its zenith through Mulla Sadra’s theology, which is based upon the doctrines of the Unity of Being and the Primacy of Being. Throughout Sadra’s theology, there is mention of infinite beings and beings transcending infinity. By defining the levels of existence, the idea of infinity becomes clear and positively defined. Sadra uses this concept of the infinite God to organize and give structure to his theology. Sadra’s philosophy provides an explanation for a boundless and infinite being and its attributes, thus infusing new meaning to the Unity and Oneness of God. Some schools of thought, however, such as the Tafkiki school, contrary to the claims of philosophers like Ibn Sina and Mulla Sadra, argue against attributing infinity to God and consider the belief in an infinite God to be Shirk (associating partners with God). This school believes that the concept of infinity is related to finite beings, and therefore God is far too exalted to be associated with the concepts of finitude and infinity. Closer inspection reveals that this group believes God is totally separate from all things and their attributes, and is highly exalted. The primary basis for such a claim is the Tafkiki school’s rejection of causality. Notably, although this group claims to deny the infiniteness of God, their argument for a God who is exalted and distinct from other beings indicates their concern for proving a God who, unlike other creatures, is not limited. Therefore, they seek to articulate an explanation for an unlimited being.

4