23976

THE2 552

كارشناسي ارشد

علوم قرآن و حديث

الهيات و معارف اهل البيت(ع)

شهريورماه 1403

92 ص.

امير احمدنژاد

امير صالح معصومي

مفردات الفاظ القرآن راغب اصفهاني , ترادف , فروق لغوي , اعتبارسنجي , تفسير قرآن

پديده‌هاي «ترادف» و «فروق لغوي» دو مسئله‌اي هستند كه از مواجهۀ لغويان با واژ‌ه‌هاي هم‌معني يا متقارب المعني به وجود آمده‌اند؛ بدين سان كه برخي، تفاوت چنداني ميان معني اين واژه‌ها نمي‌نهند تا آنجا كه حتي كاربست يكي را به جاي ديگري روا مي‌دانند، و در مقابل، برخي به وجود تفاوت‌هايي بسيار دقيق ميان آنها باور دارند و قابليت جايگزيني‌شان را نتيجۀ تسامح يا توسع در استعمال دانسته، تمام آنچه را گروه نخست به عنوان «مترادف» معرفي مي‌كنند، «مترادف‌نما» نام مي‌نهند. راغب اصفهاني (م 502 هـ) از جمله افرادي است كه در كتاب مفردات، يكي از مهم‌ترين كتاب‌هاي نگاشته شده در زمينۀ تفسير مفردات قرآن كه مرجع مهمي براي مفسران و قرآن‌پژوهان است، با رويكرد به نظريۀ «فروق لغوي» به تفسير واژ‌ه‌هاي قرآن پرداخته است، اما سخنان وي در اين زمينه، در امتداد سنت نگارش‌هاي لغوي و همسان با كتاب الفروق اللغويۀ ابو هلال عسكري (م 308 هـ) با مشكل استشهاد و اعتبارسنجي روبه‌رو است؛ چرا كه وي گاه بدون استناد به شاهد لغوي و گاه با ذكر شواهد لغوي ناكافي يا نامرتبط به بيان اين تمايز‌ها پرداخته است؛ اما اين اشكالات به تنهايي سبب بي‌اعتباري اصل ادعا‌هاي راغب نمي‌شود زيرا در پژوهش‌هاي زباني لغويان، موارد بسياري از ادعاهاي درست بدون شاهد مناسب ديده مي‌شود؛ همين مسئله اعتبارسنجي فروق لغوي مورد ادعاي راغب را به امري ضروري بدل مي‌كند. در پايان‌نامۀ حاضر با روش توصيفي- تحليلي و با مطالعۀ موردي بر روي واژگان مشترك در مفهوم كلي «بازگشت»، در سه فصل به اعتبارسنجي اين فروق پرداخته‌ايم. در فصل اول كليات پژوهش مانند اهداف، پيشينه و روش پژوهش و همچنين مقدمات پژوهش مانند زندگي‌نامۀ راغب، آثار و عقايد وي بيان شده است. در فصل دوم ابتدا به گزارش مدخل‌هاي واژه‌هاي مورد بحث بر اساس كتاب مفردات پرداخته‌ايم و سپس با بررسي ديگر معاجم لفظي از جمله العين اثر خليل بن احمد فراهيدي، صحاح اثر جوهري و معجم مقاييس اللغة اثر ابن فارس و همچنين كتاب الفروق اللغويه اثر أبوهلال عسكري، داده‌هاي اين كتب را با يكديگر مقايسه كرده‌ايم. در فصل سوم نيز مجدداً داده‌هاي راغب را در خصوص فرق ميان واژه‌هاي مشترك در مفهوم «بازگشت» با كاربست‌هاي قرآني اين واژه‌ها سنجيده‌ايم تا ميزان بازتاب اين فروق لغوي در تفسير آيات قرآن روشن شود.

Mufradāt Alfāẓ Al-Qurʼān Of Al-Raghib Al-Eṣbahānī , synonyms , lexical differences , validation , interpretation of Quran

Validation of Vocabulary Distinctions Raised in Mofradāt Alfāẓ Al-Qurʼān of Al-Rāghib Al-Eṣbahānī, And Their Effect On Quranic Exegesis (Case Study: Words in The Meaning Field Of "Return")

علوم قرآن و حديث

The phenomena of "synonyms" and "lexical differences" are two problems that arose from the encounter of lexicographers with words with the same meaning or close meaning; Thus, some do not make much difference between the meanings of these words to the extent that they even consider the use of one instead of the other as valid, and on the other hand, some believe in the existence of very precise differences between them and consider their replaceability as the result of tolerance or expansion in usage and call All that is considered by the first group as "synonyms", " Pseudo-synonymous". Ragheb Esfahani (d. 502 A.H) is one of them who interprets the words of the Qurʹan by approaching the theory of "lexical differences" in the book of Mofradat, one of the most important books written in the field of interpretation of the words of the Qurʹan, which is an important reference for commentators and Quran scholars. but his words in this context, along the tradition of lexical writings and similar to the book al-Farooq al-Lughawi of Abu Hilal Askari (d. 308 A.H), face the problem of Affidavit and validation because he has sometimes expressed these distinctions without referring to lexical evidence and sometimes citing insufficient or unrelated lexical evidence; But these problems alone do not invalidate the principle of Raghibʹs claims, because in the linguistic research of lexicographers, there are many cases of true claims without suitable witnesses; This issue makes the validation of the lexical differences claimed by Ragheb a necessary matter. In the present thesis, we have validated these differences in three chapters with a descriptive-analytical method and with a case study on common words in the general concept of "return". In the first chapter, the generalities of the research such as the objectives, background and method of the research, as well as the prerequisites of the research such as Raghebʹs biography, his works and opinions are stated. In the second chapter, we first reported the entries of the discussed words based on the book of mofradat, and then by examining other vocabulary dictionaries, such as Al-Ain by Khalil bin Ahmad Farahidi, Sehah by Johari, and Mujajm Maqaees al-Loghga by Ibn Faris, as well as the book Al-Frooq al-Lughavei by Abu Hilal Askari. We have compared the data of these books. In the third chapter, we have again measured Raghebʹs data regarding the difference between common words in the concept of "return" with the Quranic uses of these words to clarify the extent of the reflection of these lexical differences in the interpretation of Quranic verses.

3