23741

THE3 60

دكتري

علوم قرآن و حديث

الهيات و معارف اهل البيت(ع)

خرداد ماه 1403

282 ص.

سيدمهدي لطفي

سيدعلي اصغر ميرباقري فرد

بصره , حلقه هاي حديثي , زهد , حسن بصري , ابن سيرين , تصوف

بصره يكي از مناطق مهم و اثرگذار در جهان اسلام است. مهاجرت گروهي از صحابه و حضورمخضرمان و تابعان در اين شهر سبب شد اين شهر نقش مهمي در سلسله‌هاي حديثي ايفا نمايد به‌طوري‌كه نام راويان بصري در سند بيش از ده درصد از روايات صحاح سته وجود دارد. زهد نيز از مباحث مهم در تفكر اسلامي و از محوري¬ترين اصول در نگاه متصوفه است اين رساله با روش توصيفي و تحليلي به شناسايي حلقه‌هاي حديثي در بصره و نقش آن‌ها در شكل‌گيري مشي زاهدانه پرداخته است نتايج نشان مي دهد حلقه حسن بصري و ابن سيرين از شاخص¬ترين حلقه‌هاي بصره است كه در حوزه حديثي، كلامي و تفسيري در تقابل با يكديگر بودند. بصريان همچنين در رشد مشي زاهدانه نقش بسزايي داشتند. اين مطلب از گسترش روايات آن‌ها در كتاب هاي زهد و تصوف در سده‌هاي بعد نمايان است. حدود ده تا بيست درصد روايات مطرح در كتاب الزهد ها از راويان بصري است. با بررسي ابعاد مشي زاهدانه در بُعد فردي و اجتماعي به دست آمد كه باوجود اهتمام زياد زاهدان بصري به عبادت و ترك دنيا، رويكرد آنها متعادل‌تر و زهد آن‌ها بيشتر در مسير ارزش‌هاي اخلاقي و توجه به كسب حلال و استفادۀ شايسته از نعمت‌هاي دنيوي بوده و فقط در ميان برخي شاگردان حسن بصري گونه‌هايي از زهد افراطي ديده مي‌شود. در بُعد اجتماعي نوعي از انفعال، تساهل و انزواطلبي در برخورد با مسائل سياسي، اجتماعي و برخورد با حاكمان در بصره ديده مي‌شود كه بيشتر تحت تاثير ديدگاه كلامي بصريان است و آنها با ترويج رواياتي سعي داشتند اين رفتارهاي اجتماعي خود را توجيه كنند. بعد از حسن بصري گروهي از شاگردانش، مانند مالك بن دينار زهد را از حالت ساده خود به سوي يك مشرب فكري و عملي سوق دادند و زمينه شكل گيري تصوف را فراهم ساختند.

Basra , hadith circles , asceticism , Hassan Basri , Ibn Sirin , Sufism

Basraʹs hadith links in the first two centuries and their role in promoting Ascetic and Sufi ideas

علوم قرآن و حديث

Basra is one of the most important and influential regions in the Islamic world The migration of a group of the Prophetʹs companions and the presence of Mokhazrams and subordinates of Prophet in this city caused this city to play an important role in the hadith chains. So that the names of Basri narrators are present in more than ten percent of Sehah Seteh narrations. Asceticism is also one of the important topics in Islamic thinking and one of the most central principles in the Sufi view. This thesis has identified Hadith circles in Basra and their role in the formation of asceticism with a descriptive and analytical method. The results show that Hassan Basri and Ibn Sirin circles are the most significant circles in Basra, which were in conflict with each other in the field of hadith, theology and interpretation. The people of Basra also played a significant role in the growth of asceticism. This matter is evident from the expansion of their narrations in the books of asceticism and Sufism in the following centuries. About 10 to 20 percent of the narrations mentioned in the Book of Al-Zuhd are from the narrators of Basra. By examining the individual and social dimensions of the ascetic approach, it was found that despite the great effort of the ascetics of Basra to worship and leave the world, their approach is more balanced and their asceticism is more about moral values and attention to lawful acquisition and proper use of worldly blessings and only Some types of extreme asceticism can be seen among some students of Hassan Basri. In the social dimension, a kind of passivity, tolerance and isolationism can be seen in dealing with political and social issues and dealing with the rulers in Basra, which is mostly influenced by the theological view of the people of Basra, and they tried to justify their social behavior by promoting narratives. After Hasan Basri, a group of his students, such as Malik Ibn Dinar, moved asceticism from its simple state to an intellectual and practical way and laid the groundwork for the formation of Sufism.

4